Działania teatralne z udziałem migrantek i uchodźców, które od lat podejmuje reżyserka i animatorka kultury Alicja Borkowska, stanowią dla ich uczestników bezpieczną i twórczą przestrzeń spotkań oraz wymiany doświadczeń. Spektakle i warsztaty stwarzają okazję nie tylko do nawiązania międzykulturowego dialogu oraz poruszenia na scenie istotnych społecznie kwestii, lecz także do budowania więzi społecznych i wzmacniania poczucia wspólnoty. Scena staje się miejscem, z którego można podzielić się swoją historią.
Fot. Tomasz Kaczor
Alicja Borkowska studiowała na warszawskiej Akademii Teatralnej. Podczas swojego pobytu w Bolonii w ramach programu Erasmus nawiązała owocną współpracę z Teatro dell’Argine, instytucją aktywnie angażującą się w działania z migrantami i uchodźczyniami. Przez wiele lat pełniła tam funkcję asystentki reżysera, tworzyła wideo do spektakli oraz prowadziła warsztaty, wspierając artystyczne i społeczne inicjatywy. Ta międzynarodowa wymiana nie tylko poszerzyła jej horyzonty artystyczne, ale też pogłębiła zrozumienie roli teatru w promowaniu integracji społecznej i dialogu międzykulturowego.
Dzięki temu, już po powrocie do Polski, założyła i współprowadzi do dziś fundację Strefa WolnoSłowa, która tworzy projekty artystyczne i edukacyjne z pogranicza sztuki i interwencji społecznej. W ramach fundacji artystka odgrywa rolę reżyserki i animatorki kultury, specjalizując się w pracy z grupami wielokulturowymi. Celem wspólnej pracy artystycznej jest również budowanie wspierającej się społeczności oraz włączanie osób migranckich w życie kulturalne.
Alicja Borkowska prowadzi wiele warsztatów i działań teatralnych z udziałem grup migranckich w kraju i za granicą. Pracowała m.in. we Włoszech, Francji, Iranie, Boliwii i Palestynie. Artystka wyreżyserowała również ponad 20 spektakli, które były efektem partycypacyjnej pracy osób o różnym pochodzeniu kulturowym. Od 2012 roku corocznie reżyseruje wydarzenia teatralne z cyklu „Azyl Warszawa”. Te spektakle i akcje w przestrzeni miejskiej stanowią finał wielokulturowych warsztatów.
W Teatrze Powszechnym wyreżyserowała polsko-irański spektakl „Uchodź! Kurs uciekania dla początkujących”, który bazował na opowieściach Polaków – uchodźców w Iranie po II wojnie światowej, którzy trafili tam razem z armią Andersa. Przedstawienie zostało pokazane na Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy w 2017 roku i zostało wyróżnione nagrodą jury za „bezpretensjonalny dialog na temat polskości, jej mitów i kondycji, prowadzony z szacunkiem dla przeszłości i teraźniejszości”.
Oprócz tego Alicja Borkowska była dyrektorką artystyczną międzynarodowych projektów teatralnych, takich jak „Migrating Theater”, „The City Ghettos of Today”, „History Atlas Under Construction”, „Beyond Theater”, „Atlas of Transitions”. Angażowały się w nie instytucje i organizacje artystyczne z całej Europy.
W ramach stypendium artystycznego m.st. Warszawy artystka zrealizowała projekt będący rozwinięciem jej dotychczasowych zainteresowań twórczych. Borkowska, sytuując swoje działania na pograniczu badań i performansu, skupiła się tym razem na historiach osób niebiałych szukających schronienia w Warszawie, ze szczególnym uwzględnieniem osób przybywających do Polski przez granicę polsko-białoruską.
Realizując program stypendialny, przeprowadziła wywiady z osobami migranckimi oraz ludźmi udzielającymi im wsparcia. Na podstawie zdobytej wiedzy zrealizowała warsztaty, akcje w przestrzeni miejskiej, założyła na Instagramie konto @not_afraid_of_the_forest, dokumentujące dotychczasowe działania w ramach projektu oraz przygotowała tekst, który stał się podstawą spektaklu „Imperium”. Wyreżyserowany przez artystkę spektakl został pokazany w Teatrze Powszechnym w Warszawie i na Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku.
Praca Alicji Borkowskiej nie tylko poszerza horyzonty artystyczne, lecz także przyczynia się do budowy otwartego i tolerancyjnego społeczeństwa, w którym istotną wartością jest różnorodność. Poprzez teatr partycypacyjny i działania z udziałem migrantów i uchodźców artystka otwiera drzwi do tak potrzebnego nam dialogu międzykulturowego. A jej aktywność jest doskonałym przykładem na to, jak sztuka może przyczynić się do tworzenia społecznej zmiany.
Katarzyna Niedurny
