Pożółkła woda w starym oczku wodnym w ogrodzie Muzeum Ziemi, w kępie wysokiej trawy zalanej złotym światłem. Zarośnięte kamienne prostokąty, których znaczenie odsłania dopiero podpis. To baseniki w przedwojennym ogrodzie zaprojektowanym przez architektkę zieleni Alinę Scholtz, „dobrze zachowane, wymagają odkopania, remontu oraz obsadzenia jako stawiki”. Na skwerze Mieczysława Fogga (na tyłach placu Unii Lubelskiej) białe płyty pustego basenu odbijają światło; „mieszkańcy okolicy opowiadają się za sadzawką naturalną, nie chcą fontanny”. Zadbane są za to zabytkowe baseniki w Ogrodzie Botanicznym UW, pochodzące z lat 30. W wyremontowanej w latach 2019–2020 sadzawce na dziedzińcu LO im. Batorego można prowadzić lekcje hydrobotaniki (przedwojenna tradycja). Z kolei na fotografiach z Rodzinnego Ogrodu Działkowego „Zelmot” na Rakowcu widać zwykłą wannę; „działkowcy przekazują sobie hydrobotaniczne rozpoznania, ucząc się na stawikach najmniejszych, prowadzonych w beczkach, wannach, niewielkich pojemnikach”.
Śródmieście, Ochota, Mokotów, Praga, Żoliborz. Wiosna 2022 roku, warszawskie chaszcze, bujne zarośla, miejskie zakamarki. Projekt fotograficzny Simone De Iacobisa, zrealizowany dzięki stypendium artystycznemu m.st. Warszawy, podąża tropem wody, tej, która jest, i tej, której nie ma, ale mogłaby być, wody przez warszawiaków znanej i tej ukrytej (często po prostu niezauważanej). „Badając archiwalia stolicy, znalazłem wiele fotografii małej architektury dedykowanej roślinom wodnym i sprawdziłem w terenie, że mamy wciąż jej pozostałości”, pisze De Iacobis. „Zrozumienie, że z miasta tracimy rośliny wodne, a wraz z nimi wiedzę na ich temat, to jedno z najważniejszych dla mnie rozpoznań. Zieleń wodna była ważnym komponentem architektury modernistycznej […] Wyspy roślin tworzyły podwodne plamy cienia dla wodnych stworzeń, zapobiegały przegrzewaniu się wody, mnożeniu się komarów, rozrostowi glonów. Dziś te same zbiorniki są pozbawione mułu, rośliny nie mają jak się zakorzenić. W latach 80. część zbiorników potraktowano jako zasób obrony cywilnej, zaczęto utrzymywać je jako jałowe przy użyciu chemikaliów, inne zasypano. Ale wciąż w przestrzeni publicznej mamy małą architekturę, której potencjał chciałbym zilustrować”.
Fot. Studio Khoj
Woda, wilgoć i ich historia to leitmotivy wielu prac i działań De Iacobisa.
De Iacobis pochodzi z Włoch, urodził się w 1978 roku w Rzymie. Studiował architekturę i fotografię. Do Warszawy – miasta o skrajnie różnej od Rzymu relacji ze swoją przeszłością – przyjechał latem 2010 roku na staż. I został. Niemal od razu dołączył do istniejącej od 2001 roku Centrali – studia architektoniczno-badawczego, które prowadzi do dziś w duecie z Małgorzatą Kuciewicz. Od 2013 roku Centrala opiekuje się domem Oskara i Zofii Hansenów w Szuminie pod Warszawą, zaś od 2014 bada i popularyzuje projekty warszawskiego architekta (i wynalazcy) Jacka Damięckiego, którego studio uważa za swojego intelektualnego patrona. Efektem ich współpracy była wystawa „Makroformy” w Zachęcie (kuratorzy: S. Beglarian, M. Kuciewicz, projekt ekspozycji: sam Damięcki i De Iacobis). W 2015 roku rozpoczęły się badania terenowe i archiwalne wokół kompleksu Warszawianka. W 2016 roku Centrala wygrała pierwszą nagrodę w międzynarodowym konkursie koncepcyjnym na projekt rewitalizacji kompleksu. Część sformułowanych wtedy wniosków weszła do projektu „Amplifikacja natury”, prezentowanego w Pawilonie Polskim na Biennale Architektury w Wenecji w 2018 roku (podsumowującą go publikację pod redakcją kuratorki Anny Ptak można znaleźć w całości tutaj). Na wystawie „Futurama Warszawa” (2018–2019) w Zodiaku, Warszawskim Pawilonie Architektury, został zaprezentowany model nawodnionych terenów praskiego podskarpia. W 2019 roku De Iacobis współprowadził cykl spacerów po warszawskich bagnach w ramach „Klaseru mokradeł”, części edycji Ogrodu Miejskiego Jazdów „Dbaj o wodę i kąp się z przyjaciółmi”, w 2021 – spacery związane z wystawą „Więcej zieleni! Projekty Aliny Scholtz” w Muzeum Woli (dla której prowadził też prace badawcze i robił zdjęcia). W latach 2020–2021 De Iacobis pracował przy projekcie spekulatywnym „Siedlisko Warszawa” Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Już w trakcie prac kluczowym miejscem dla projektu okazało się warszawskie zoo. Tematem było projektowanie przestrzeni w mieście przyszłości, w którym zwierzęta uzyskały status pełnoprawnych mieszkańców i pod uwagę brane są kwestie takie jak percepcja wielozmysłowa, ścieżki migracji czy siedliska. Fotografie De Iacobisa z ogrodu zoologicznego były potem publikowane w „Piśmie”. W 2021 roku Centrala wygrała konkurs „Futuwawa. Jak będziemy mieszkać w Warszawie przyszłości?” projektem „Powietrze jest architekturą. Warszawa mikroklimatów”.
Klara Cykorz
