Pomysł na dokument dźwiękowy „Początkowo spoglądały na mnie jak na kosmitę. Międzypokoleniowe spotkania muzyków” narodził się, gdy Jacek Szczepanek był świadkiem spotkania dwóch basistów – Zbigniewa Antoszewskiego z Tajfunów (rocznik 1942) i Janusza Rutkowskiego (rocznik 1983), współpracujących przy okazji projektu „Tribute to Alibabki”. Rutkowski grał wówczas w zespole The Bartenders, który był spiritus movens całego przedsięwzięcia. Zaczęło się od coverów polskich wykonawców reggae i ska na pięćdziesiątą rocznicę pierwszego singla Alibabek, potem było wspólne wejście do studia. Po pięciu latach, w 2020 roku, ukazał się album łączący nowe wykonania i aranżacje piosenek Alibabek, a także zremasterowane, oryginalne nagrania. Dla Szczepanka ten kilkuletni projekt wydawał się materiałem na samodzielną opowieść – o spotkaniu muzyków różnych pokoleń, fascynacjach i inspiracjach, nie mówiąc już o nostalgicznej podróży ku początkom działalności Alibabek.
Fot. Archiwum prywatne
Szczepanka interesuje dokument dźwiękowy jako forma wywodząca się z bardziej eksperymentalnych odmian reportażu radiowego. Ciekawi go „operowanie różnymi barwami głosów, akcentami czy doborem słów moich rozmówców, technika kolażu, a także bogate udźwiękowienie i nagrania sytuacji, spotkań w konkretnej przestrzeni”. Zaznacza też, że jest to forma stanowiąca odmianę (niekoniecznie konkurencję!) dla popularnych formatów podcastowych, realizowanych bardziej funkcjonalnie, z naciskiem na treść, ale nie estetykę.
Szczepanek urodził się w 1984 roku. Studiował muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim (licencjat w 2007 roku), a potem Music Engineering and Production na University of South Wales w Cardiff (tytuł magistra w 2008 roku). Sound designer i montażysta dźwięku, „pracuje z dźwiękiem jako artysta i jako rzemieślnik”. Twórca wielu projektów realizowanych w przestrzeniach publicznych, we współpracy ze społecznością lokalną, kładących nacisk na wielogłosowość opowieści.
Konkurs Fundacji Bęc Zmiana „Słysz!” na reportaż radiowy o architekturze Warszawy wygrał jego „Zsyp” – łączący ze sobą pejzaż dźwiękowy bloku mieszkalnego, głosy mieszkańców i perspektywę antropologiczną. We współpracy z grupą badawczo-twórczą Kolektyw Terenowy Szczepanek nagrał album „Manieczki Soundscapes” o klubie Ekwador w Manieczkach w województwie wielkopolskim. Na „Místní rozhlas” składają się zaś nagrania czeskich i słowackich radiowęzłów wiejskich i soundscape’u ich okolic. Szczepanek stworzył również eksperymentalną bibliotekę dźwięków „Przemysł ciężki to ja”, w której byli pracownicy odtwarzają dźwięki maszyn i przestrzeni z zamkniętych przed laty kopalni węgla w Nowej Rudzie i huty stali w Dortmundzie. Industrialne inspiracje pojawiają się też w albumie relaksacyjnym „Fajrant/Feierabend”, zrealizowanym w ramach działań MAL Samogłoska, Bielańskiego Ośrodka Kultury w Warszawie. Szczepanek współpracował także przy tworzeniu dźwięku interaktywnego dokumentu „Szkoła. Świat” w reżyserii Igi Łapińskiej. Wielo- i międzypokoleniowość spaja też „Psotę i karę. Dzień dziecka dla dorosłych”, dokument dźwiękowy zrealizowany wraz z Olą Domaradzką i Magdaleną Romanowską – o historii dziecięcego rozrabiania na warszawskiej Pradze, gdzie teraźniejszość łączy się ze wspomnieniami, a głosy seniorów z głosami dziecięcymi. Szczepanek prowadzi też spacery i warsztaty dźwiękowe, głównie, ale nie tylko w Warszawie. Pracuje przy filmach (najczęściej dokumentalnych) i tworzy dźwiękową atmosferę do audiobooków.
W zrealizowanym w ramach stypendium artystycznego m.st. Warszawy projekcie „Początkowo spoglądały na mnie jak na kosmitę. Międzypokoleniowe spotkania muzyków” ożywają lata 60. i szalona historia „W rytmach Jamaica Ska”, pionierskiego debiutu Alibabek, eksperymentów realizacyjnych w studiu i pracy z gatunkiem muzycznym, którego w tamtym okresie nikt w Polsce nie znał, nie rozpoznawał; „to było zbyt dziwne, zbyt inne od tego, co było w ówczesnych mediach […] a to ska było czymś tak kosmicznie innym, że ludzie nie wiedzieli, jak na to reagować […] nikt nie wiedział, jak się do tego poruszać, one [Alibabki] zresztą też”.
Przy okazji nagrywania udało się także zorganizować w Centrum Aktywności Międzypokoleniowej „Nowolipie” spotkanie z Alibabkami i The Bartenders, do którego doszło w czerwcu 2024 roku.
Klara Cykorz
