Marta Wiśniewska to architektka i projektantka wystaw, na co dzień pracująca z miastem i w mieście. Współtworzy warszawską pracownię TŁO Michała Sikorskiego, z którą realizuje projekty m.in. na koncepcję rewitalizacji przestrzeni publicznych centrum Izabelina. Do Polski wróciła po kilkuletnim pobycie w Belgii, gdzie ukończyła studia na KU Leuven w Brukseli. Tam uczyła się patrzeć na miasto z innej perspektywy – nie jako skończoną strukturę, lecz jako pole napięć, przesunięć i nieoczywistości.
Fot. Jonas Illigmann
To właśnie „dziwności” – jak sama mówi – przyciągają ją w miejskim krajobrazie. Interesują ją miejsca zawieszone, niejednoznaczne, tymczasowe; obszary, gdzie spotykają się pozornie sprzeczne potrzeby i rytmy. Zajmuje się tym, co na marginesie – zjawiskami wymykającymi się schematom urbanistycznym i społecznym. Jednym z takich pól eksploracji stały się dla niej ogródki działkowe. Temat ten podjęła w ramach stypendium artystycznego m.st. Warszawy, realizując projekt, którego efektem jest publikacja „Portrety działkowe” i projekt „Pasaż działkowy”.
Publikacja to trzyczęściowa opowieść o przestrzeni, ludziach i relacjach. W części pierwszej autorka snuje refleksję o początkach projektu – o tym, kim jest działkowiec, czym dla niej samej stało się chodzenie, spacerowanie, przebywanie w tej zamkniętej zielonej przestrzeni. Pojawia się też motyw furtki – tej zawsze zamkniętej, znanej każdemu, kto próbował wejść na teren ogrodów działkowych. Jak pisze: „Trudno powiedzieć, czy to działkowiec siłą swojej wyobraźni oraz fizyczną pracą kształtuje miejsce, czy to działka tworzy działkowca”.
Druga część – „Rozmowy rysunkowe” – to portrety właścicieli i ich działek: Basi i jej psa Drapera, Pawła i Agaty, pani Pyrzewicz, Marka. Ich opowieściom towarzyszą rysunki wykonane przez Wiśniewską. To techniczne spojrzenia z góry – rzuty z otwartym dachem i wglądem w środek altany. Architektoniczne, a zarazem bardzo osobiste – oddające mikroświaty każdej z postaci.
„Rozmowy rysunkowe”, portret działki Marka.
Część trzecia – „Praktyki działkowe” – to fotograficzny zapis codzienności. Widzimy reklamówki pełne jabłek z własnego zbioru, ludzi pochylonych nad grządkami, uchylone drzwi szaf, pieski wyglądające zza płotów, altanki, drewniane stoły, furtki. Na zdjęciach zmieniają się pory roku – ogrody przechodzą przez wiosnę, lato, jesień – a my, przeglądając publikację, zyskujemy wgląd w świat, który zazwyczaj pozostaje niedostępny.
Stworzona przez Martę Wiśniewską wizja działkowego uniwersum to coś więcej niż dokumentacja. To próba zrozumienia, czym są dziś te zielone enklawy – społeczne, kulturowe, emocjonalne. To również projektowanie przyszłości: idei „Pasażu Działkowego”. Jak pisze autorka, będzie on „problematyzować prawne i fizyczne bariery, które oddzielają dziś działkowców od reszty miasta i od siebie nawzajem. Nie chodzi jednak o całkowite otwarcie, pozbycie się podziałów i zasad – wprowadziłoby to przestrzenny chaos i sprawiłoby, że tradycja, kultura i krajobraz ogrodów działkowych stałyby się niejasne”.
Anna Pajęcka
